Bomenkap in houtwallen is soms nodig en gebeurt alleen uitgekiend

Beheer (lees: kappen en snoeien) in houtwallen is noodzakelijk voor het voortbestaan ervan, maar de buitenwacht heeft er niet altijd begrip voor. In Zuidoost-Fryslân legt agrarisch collectief ELAN het verhaal graag uit. Dit artikel is geschreven door Wybe Fraanje voor het Friesch Dagblad.

Foto: Vader en zoon Joghum (r) en Rudolf Jongsma vellen een eik in een houtwal aan de buitenweg in Oudehorne

Schrikken?

Het kan best schrikken zijn voor argelozen voorbijgangers op hun hondenuitlaatrondje. In een houtwal naast de Buitenweg even buiten Oudehorne jankt de kettingzaag van Rudolf Jongsma in het nog sneeuwloze landschap dwars door een volwassen eik. Aan de jaarringen te zien is hij zeker tachtig jaar oud.

Deze boom is een uitzondering, verzekert Jongsma (35), professioneel houtwalbeheerder. ,,De bedoeling is dat we bomen nooit bij de grond afzagen.”

Maar deze eik stond te dicht op zijn buurman. De kruinen zaten in elkaar verstrikt, wat beide bomen de groei belemmerde. Bovendien: deze houtwal is in zijn bestaan nog nooit beheerd, weet Joghum Jongsma, Rudolfs vader, die eigenaar is van de grond. Hij heeft met zijn broer een melkveehouderij met 320 hectare en duizend koeien. ,,We pakken het gefaseerd aan”, zegt de joviale boer. ,,Elk jaar onderhouden we een of twee houtwallen. Wist je trouwens dat we nu op de nieuwe locatie van het Flaeijelfeest staan?”

Onderhoud om in stand te blijven

Op zijn land staan volgens Rudolf zo’n tien houtwallen van elk een paar honderd meter. Vroeger ging men wel eens rigoureuzer te werk bij de kap. Op een aaneengesloten perceel is het makkelijker werken. ,,Dat geldt niet voor mij. Ik ben een natuurman en ik vind dit coulisselandschap mooi.”

,,Dit is agrarisch cultuurlandschap dat onderhouden moet worden om in stand te blijven”, vult gebiedscoördinator Sander Zonderland van de collectieve agrarische natuurvereniging ELAN Zuidoost-Fryslân (Oost- en Weststellingwerf, Opsterland en Heerenveen) aan. ,,We doen dit om de houtwal vitaal te houden en de biodiversiteit te vergroten. Als je niks doet, gaan een paar soorten de rest verdringen: hulst, Amerikaanse vogelkers, lijsterbes, vlier. En braam. Zo’n mantel van braam is gunstig voor vogels, maar boeren zijn niet blij met die woekeraar.”

Nieuwe ondergroei

Vandaar dat naast de in blokken gezaagde eik ook wat gesneuvelde hulst ligt. ,,Door dit weg te halen, ontstaat er nieuwe ondergroei. Dat is goed voor boswalvogelsoorten.”

In dit soort wallen zitten soorten als geelgors, grote bonte specht, grasmus, zwartkopje, tuinfluiter, boomkruiper en boomklever.

Rudolf Jongsma gaat altijd eerst met de eigenaar langs de houtwal. ,,Dan kun je rustig zien: dit moet weg, dat moeten blijven staan. Zo adviseer ik boeren.”

Onderhoud met uitgekiende kap

ELAN ondersteunt 370 boeren in zijn werkgebied bij het houtwalbeheer. Deelnemers ontvangen provinciale subsidie voor het onderhoud. De kettingzaag is geen graag gehoorde gast in het gebied. Vandaag horen we verderop, in het Kleine Kiekenbos, Staatsbosbeheer ook driftig zagen. Zonderland: ,,Ik heb van de week een aantal boze telefoontjes gehad. Dan leg ik het uit: als je niks doet, verdwijnen deze opstaande landschapselementen júíst. Er zijn goede argumenten voor onderhoud met uitgekiende kap, en een deel van de bellers begrijpt dat ook.”

Aan de Buitenweg staat nu dan ook een spandoek met ‘Zagen voor een nieuw begin’ erop. ELAN heeft in de afgelopen jaren ook zestig kilometer houtwal hersteld, waarvan twintig kilometer nieuw aangelegd. ,,We planten ook vaak genoeg extra begroeiing aan in houtwallen.”