Houtwal kan er weer dertig jaar tegen

Geschreven door: Marianne Velsink, Friesch Dagblad
Foto: Jilmer Postma

Vier jaar lang wordt er in delen van Fryslân, vooral in het zuidoosten van de provincie, gewerkt aan het herstel van bomensingels en houtwallen. Het project bevindt zich dit voorjaar precies op de helft.
Jubbega ,,Kijk hoe schitterend die elzen alweer uitlopen. Dit wordt straks weer een mooi dicht geheel. Wat hulst ertussen, wat bramen in de onderbegroeiing. Deze wal kan er weer een kleine dertig jaar tegenaan.”

Catharinus Post, beheerregisseur bij agrarische natuurvereniging ELAN, loopt tevreden rond op een perceel achter een woonhuis aan de Schoterlandseweg in Jubbega. Een jaar geleden zijn aan beide kanten elzen afgezet. Dat betekent dat bomen laag bij de grond worden afgezaagd, zodat de boom opnieuw kan groeien. Dit is goed voor de biodiversiteit en dus voor de insecten en vogels. Het zorgt ervoor dat het landschap blijft zoals het is. ,,Als je boomwallen niet herstelt, vallen bomen om en blijft er op den duur niets meer over”, vat Post het belang van het project samen.

Post raakte via de vogelwacht Langezwaag bij het landschapsherstelproject betrokken. ,,Ik had toen even geen werk en er werden vrijwilligers gezocht om grondeigenaren te bezoeken om hen te informeren over het project.” ELAN begeleidt het project voor de regio Zuidoost-Fryslân.

Grote delen van het Friese landschap staan bekend om hun singels en wallen. Als je er als passant doorheen rijdt, neem je de boomwallen en elzensingels voor lief. Maar zonder onderhoud zouden de typerende bomenrijen in Zuidoost-Fryslân, in de omgeving van Sint Nicolaasga, in Noordoost-Fryslân en op Terschelling langzaam verdwijnen.

Vanuit de provincie en Europa is daarom in totaal 2,6 miljoen euro beschikbaar gesteld voor landschapsherstel in Fryslân. Het idee is dat bestaande bomen worden afgezet, zodat ze mooier kunnen uitgroeien. Maar ook dat nieuwe struiken en bomen zoals de eik, els, meidoorn, sleedoorn, lijsterbes, vuilboom en hondsroos op de wallen en singels worden geplant. Dit zorgt voor een hogere dekking.

,,De werkzaamheden zorgen in eerste instantie dus even voor kaalslag”, waarschuwt Post. Hij merkt dat mensen daar soms van schrikken. ,,Ze denken dat we zomaar bomen kappen en dat het daarmee klaar is. Maar zo gaat het niet. We planten dus ook bij. Als je hier kijkt, zie je hoe mooi en snel de elzen weer uitgroeien. Een boomstronk zit vol met ogen. Uit al die ogen groeien nieuwe bomen. Over een jaar of drie, vier is deze wal rijker dan hij ooit was”, concludeert Post tevreden.

Representatief
Het perceel in Jubbega is representatief voor het landschapsherstelproject. Post: ,,Als we hebben geconcludeerd dat een stuk grond voldoet aan de voorwaarden van het project, bezoeken we de eigenaar van de grond om te vertellen wat het project inhoudt en welke mogelijkheden er zijn. Deelnemen is niet verplicht.”

Eigenaren kunnen kiezen om het beheer uit te besteden aan een aannemer. Dan wordt alles voor ze geregeld. Maar eigen onderhoud is ook een optie. Eigenaren krijgen dan een vergoeding voor de werkzaamheden die ze willen verrichten. ,,In dit project mogen eigenaren aangeven welke bomen ze niet willen laten behandelen. Als iemand het hout wil behouden, dan mag dan. Anders worden de takken door de aannemer versnipperd. In Opsterland wordt het versnipperde hout aangeleverd aan zorginstelling Lyndensteyn in Beetsterzwaag, die het gebruikt voor de houtkachel.”

Niet alle wallen en singels komen voor herstel in aanmerking. Het gaat om wallen van particulieren, boeren en soms ook stichtingen die grenzen aan landbouwgrond. Ook bosjes komen voor het project in aanmerking, mits ze aan drie kanten grenzen aan landbouwgrond.

Verder moet de wal liggen op een gebied met een droge dooradering. Post: ,,Gebieden met een droge dooradering hebben een zandgevulde ondergrond en zijn hoger gelegen dan gebieden met een natte dooradering. In deze gebieden komen boomwallen van oudsher meer voor.”

Net hoe het past
Dit is de reden dat de beekdalen van de Tjonger en de Linde niet onder het project vallen, en de gebieden rond Jubbega, Oosterwolde en Haule bijvoorbeeld wel. Post is als gebiedsregisseur vooral actief in de regio Opsterland. ,,Maar ik ben ook wel in de gemeente Heerenveen of in Ooststellingwerf bezig. We zijn in totaal met z’n vieren en doen dit allemaal vrijwillig buiten de werktijden om. Het is dus maar net hoe het past.”